วันพฤหัสบดีที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2554

การคิดวิเคราะห์คืออะไร และสำคัญอย่างไร

การคิดวิเคราะห์คืออะไรและสำคัญอย่างไร


คำถามนี้ เป็นคำถามที่หลายคน พยายามหาคำตอบ เพราะว่า ได้ยินกันบ่อยขึ้นเรื่อยๆ ว่า นักเรียนไทยขาดการคิดวิเคราะห์มาก ในบริบทของการศึกษาในโรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือสถาบันต่างๆ ของไทย ไม่ได้เน้นการส่งเสริมให้เกิดทักษะการคิดแบบนี้ด้วย



การคิดวิเคราะห์ ในภาษาอังกฤษ



ก่อนจะกล่าวถึงความหมายและความสำคัญของการคิดวิเคราะห์ คำว่า “คิดวิเคราะห์” นั้นแทนคำในภาษาอังกฤษที่ว่า “Critical Thinking” ซึ่งเมื่อแปลเป็นภาษาไทยตามตัวแล้ว คำว่า “คิดวิเคราะห์” น่าจะแปลได้ว่า Analytical Thinking ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ Critical Thinking



คำว่า Critical Thinking ได้มีการบัญญัติศัพท์ไว้แล้ว นั่นคือคำว่า “การคิดเชิงวิจารณญาณ” แต่ทั่วไปไม่ใช้กัน คิดว่าอาจเป็นเพราะคำนี้พูดยาก ใช้ยาก เลยใช้คำว่า “คิดวิเคราะห์” แทน โดยหมายความรวมไปทีเดียวเลยว่าเป็นทั้ง Critical Thinking และ Analytical Thinking ดังนั้น ในที่นี้ ขอใช้คำว่า “คิดวิเคราะห์” ในความหมายเดียวกับ “คิดเชิงวิจารณญาณ” หรือ “Critical Thinking” ในภาษาอังกฤษนั่นเอง




แล้วทำไมต้องคิดวิเคราะห์ด้วย



โดยธรรมชาติของมนุษย์เอง มนุษย์จะดำรงชีวิตอยู่ได้ ล้วนต้องอาศัย “การคิด” เป็นสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นการคิดว่าจะกินอะไรในมื้อเย็น คิดว่าจะทำงานชิ้นใดก่อนหรือหลัง เพื่อให้วันทำงานวันนั้นมีประสิทธิภาพมากที่สุด ฯลฯ



และโดยธรรมชาติที่ติดตัวมาของมนุษย์ การคิดของมนุษย์ทุกคน หากไม่ได้มีการขัดเกลา ล้วนเป็นความคิดอย่างลำเอียง เข้าข้าง (ดังเช่นเมื่อสมัยเราเป็นเด็ก) หรือ อาจเลยลึกไปถึง การคิดอย่างมีอคติและรังเกียจเดียดฉันท์ หรืออาจแย่ที่ลึกไปอีกคือการคิดอย่างคุ่มแค้น



ดังนั้น การที่มนุษย์เราจะสามารถดำรงชีวิตได้อย่างมีคุณภาพนั้น ขึ้นอยู่กับการคิดที่มีคุณภาพของมนุษย์ เนื่องจาก "ความคิด" เป็นสิ่งที่ไปกำหนดการกระทำ การแสดงออก การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น ทุกสิ่งที่เราทำ ทุกสิ่งที่เราผลิตและสร้างขึ้นมานั้น ล้วนเป็นผลโดยตรงมาจาก “คุณภาพการคิด” ของเรา หากการคิดของคนๆ ใดไม่มีคุณภาพ การกระทำ การแสดงออก หรือการดำเนินชีวิตโดยรวมก็จะไม่มีคุณภาพไปด้วย และอาจเลยล้ำไปถึงการสร้างความเสียหายให้กับสังคมโดยรวม



แล้ว “การคิดวิเคราะห์” เป็นลักษณะการคิดที่นำไปสู่การดำรงชีวิตและการอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุขหรือ



การคิดวิเคราะห์คืออะไร
ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว เพื่อที่จะให้ชีวิตได้ดำเนินไปอย่างมีคุณภาพ การคิดของเราจึงต้องมีคุณภาพด้วย ซึ่งคือการคิดวิเคราะห์ (Critical Thinking) นั่นเอง



การคิดวิเคราะห์ หมายถึง การคิดอย่างมีการประเมินการคิด คิดอย่างปราศจากความคิดถืออัตตา (egocentrisim) การคิดถือพวก (sociocentrism) การทึกทักเอาเองโดยไม่มีหลักฐานสนับสนุน (unwarranted assumption) คิดอย่างปราศจากการคิดที่ตามใจอยากให้เป็น (wishful thinking) คิด้วยแนวคิดที่นำไปสู่การปรังปรุงวิธีคิดของตนเองให้ดีขึ้นเรื่อยๆ ทั้งนี้ มีผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ ทั้งหลายได้ยืนยันว่า "การคิดวิเคราะห์ที่ดี นำไปสู่การติดต่อสื่อความหมายและเพิ่มความสามารถในการแก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ" ในการเรียนการศึกษา การทำงาน **



แล้วในการเรียนการสอน จะมีวิธีการสังเกตหรือวัด “การคิดวิเคราะห์” ของนักเรียนได้อย่างไร ผมจะขอกล่าวถึงในบทความถัดไป




(**อ้างอิง: http://www.criticalthinking.org)